«چند باور قدرتمندکننده» برای رفع احساس گناه - صفحه 429

امشب یک چیز خیلی مهم کشف کردم! که باید خیلی حواسمان بهش باشد:

بعضی حس‌ها هست که درواقع همجنسِ «احساس گناه» و خودِ احساس گناه است اما چون پنهان است یا اسم و شرایطش فرق میکند، قابل تشخیص نیست؛ مثل عذاب وژدان، همذات پنداری کردن، ترحم و دلسوزی ووو

میدانید چطور؟

تصور کنید یک نفر سعی میکند برای مهم و بزرگ نشان دادن غمش به شما احساس شرم و گناه بدهد و بگوید شما او را درک نمیکنید چون شرایط او را تجربه نکرده‌اید،

و حال که شما کاری ازتان برنمی‌آید رنج می‌کشید.

یا ناخوداگاهِ شما در آینده سعی خواهد کرد تا شرایط مشابه یا حتی بدتر از آن فرد را برایتان ایجاد کند تا به شما ثابت کند آدم سنگ دل و بی درکی نیستید، حالا اوضاع درست شد، قبلاً اشتباه بود!

و یا خوش‌بینانه اینطور میشود که مدت طولانی حالتان بد است یا بطور افراطی سعی در همدلی و همیاری کردن با او و امثالش میکنید.

مثال میزنم:

به رویدادی می‌روید که مخصوص نابینایان است.

بودن در آن فضا یا شنیدن حرفهایشان باعث می‌شود که نعمت بینایی تان را شکرکنید و برای محرومانِ این موهبت، دلسوزی و ترحم کنید.

اما در نهایت اگر حساس باشید ممکن است در حسی گیر بکنید که انگار به شما میگوید: اَه! چقدر بد و بی رحمانه است که من میبینم و آنها نمیتوانند ببینند! پیام و حس پنهانش اینست: چقدر من گناهکارم که من دارم و آنها ندارند! وَای برمن! چه شرمسارم!)

یا مثلا شاید برایتان اتفاق افتاده باشد که روزگاری فرد عزیز و پیری به شما از زانو درد خود گفته و خاطرنشان کرده است که تو هنوز جوانی! زانوها و پاهای سلامتی داری! درک نمیکنی که من چه دردی میکشم!

زان پس شما نیز در بزرگسالی یا پیری یا در حادثه‌ای بالاخره یک درد مشابه او را تجربه خواهید کرد و در همان لحظه به سرعت، یاد آن حرفها و آن فرد میفتید! و همه اینها برای این است که از عذاب وژدانِ داشتنِ سلامتی راحت بشوید!

بله!

به همین راحتی برای خودمان ناسلامتی و بدبختی ایجاد می‌کنیم!

وقتی که همدلی و درک کردنِ افراطی، در یک فرهنگ تبدیل به ارزش می‌شود، ناقص بودن و شاد نبودن و خود را زخمی کردن، خصوصا برای ادای دِین و درک کردن دیگری، راهی ست برای مبری شدن از جُرمِ خوب و سالم بودن، پاک شدن از گناهِ خوشبخت بودن، رها شدن از اَنگِ مرفهِ بی درد بودن!

حتی اگر دقت کنید معمولا افرادِ به زعم اجتماع، موفق، حتما مِنشِن خواهند کرد که از خانواده فقیر و مذهبی و شرایط ناملایم گذر کرده اند و آمده‌اند تا بالاخره لیاقتِ داشتنِ خوبیهای بیشتر را یافته‌اند؛ و تو فکر میکنی اگر چنین نیستم پس لیاقت ثروت و موفقیت را نخواهم داشت و در موقع داشتن خوشبختی قدرش را نخواهم دانست و قطعاً هم اگر داشته باشم سزاوارم که از دستش بدهم چون باید تنبیه بشوم و بدانم بی زحمت، چیزی ماندگار نیست!

باخودت خواهی گفت متأسفم برایت که چه بادآورده صاحب خوبیها شدی در حالی که دیگری این همه زجر و سختی کشید تا لیاقت یافت (پس خودت با دست خودت موهبتها را از خودت دریغ خواهی کرد و آنوقت آرام خواهی گرفت)!

در روانشناسی به این مسئله میگوییم خالِ موروثی سلطنتی (در خانواده‌ای که همگی بطور ارثی خالی بر صورت دارند اما فرزند آخر اتفاقا آن خال را ندارد، برای اینکه اصالت و وفاداری خود را به فامیل ثابت کند، خودش را به هزار در میکوبد تا خالدار شود).

گاه در ناخودآگاهِ بچه ها و نوه‌های یک فامیل، افرادی هستند که عمیقاً از تجربه‌های والدین و اجدادشان غمگین یا شادمان و احساساتی میشوند، بنابراین ممکن است بی آنکه متوجه شوند، آن تجربه را برای خودشان بازسازی کنند و آنگاه حس تبرئه شدن از گناهِ غیر بودن، سنگ دل بودن، بی احساس بودن و یا ناخلف بودن بهشان دست بدهد.

مثل کسی که همیشه غصه ی عموهایش که شهید شده‌اند را میخورد و آرزوی پیدا یا نهانش این است که بهتر است او هم با شهادت از دنیا برود. و اگر شهید نشود حداقل خواهید دید که بارها در معرض چنین خودکشی ای قرار میگیرد تا کمی آرام و راضی شود!

.

ما معمولا و همواره قدر داشته‌هایمان را میدانیم! از آنها استفاده میکنیم و خوشنودیم، همین بس است! لازم نیست که حتماً به زبان شکرگزار باشیم تا مبادا نعمتمان از ما گرفته شود! این ترس خوب نیست!

حتی درمورد از دست دادن زمان هم همین است.

حریصِ مصرفِ زمان می‌شویم تا مبادا تمام شود بی آنکه به خوبی و تا تَهش مفید گذرنده باشیمش.

به خودمان زهر میکنیمش و محروم میکنیم خودمان را از آرمیدن و آسایش و تفریح و لذت،

چون فلان دانشمند و فلان آدمِ خوب، خواب و استراحت نداشت و از تک تک ثانیه‌های عمرش استفاده کرد!

وای برمن! من چه گناهکارم که بارها خسته شدم و استراحت کردم و نتوانستم غلبه کنم بر خواب آلودگی ام تا بیشتر از زمانم بهره بگیرم!

باید حواسمان که در این مواقع با حرف این و آن به خودزنی نیفتیم که حتی اگر کسی گفت قدر سلامتی‌ات را بدان و ما فکر کردیم قدردان نیستیم پس دنیا آن را از ما میگیرد

یا احساس گناه کنیم از اینکه ناخواسته و اشتباهی سلامت تر از دیگری هستیم و این ناعدالتی ست!

پس برای پاک شدن از این گناه بزرگ بزنیم گوشه ای از این سلامتی را خُرد کنیم تا ثابت کنیم نامرد نیستیم.

ما از فرهنگی می آییم که معتقد نیست تحت هر شرایطی که هستیم، هم من خوبم هم تو.

در مواجهه با فقرا و درک آنها، میگوید اگر دیگری ندارد، پس تو هم حق نداری داشته باشی، اگر تو نداری هم دیگری حق ندارد داشته باشد! و اگر یکی داشت و دیگری نداشت، نتیجه میگیریم آنکه دارد آدم کثیف و گناهکار و بدی ست! شاید حتی همو باشد که حق نادار را خورده و باید جورش را بکشد

این فرهگ ارزشها میگوید به خودت هم سختی و گرسنگی بده تا بفهمی آنها چه زجری میکشند! شرم بر تو که تو داری و او ندارد! ننگ برتو که مرفهی و بی درد اما او فقیر است و نا سلامت!

به جای اینکه راه حل بهتری بدهد و بگوید الهی شکر که تو داری و چه خوب که حتی نمیدانی نداشتن چیست؛ و چه عالی ست اگر کمی از آنچه داری به دیگری بدهی تا او هم مثل تو توانمند بشون و هر دو شاد باشید.

یا اگر موضوع سلامتی باشد بگوید خدا را شکر که سلامتی، امیدوارم هرگز نفهمی درد چیست، اما حالا که ازین نعمت برخورداری، چه خوب است که به دیگرانی که نیازمندند هم یاری برسانی

(اما با خوشحالی و مراقبت از سلامتیِ خودت)

و چه خوب بود اگر افراد برای ترحم جویی و دریافت محبت از دیگری، از ایجاد گناه و دلسوزی در طرف مقابل استفاده نمیکردند! و مثلاً نمیگفتند «تو که ما را درک نمیکنی»!

احساس گناه و عذاب وژدان، به هر شکل و به هر اسمی میتواند ما را فلج کند، اینگونه احساسات پنهان که بی آنکه ببینیم، ساعتها و سالها ما را مشغول و آلوده به خودشان میکنند، خلاقیت و قدرت تصمیم گیری ما را مختل کرده، از کار می‌اندازند!

لطفاً اگر هرگز شکست عشقی نخورده‌اید، یا اگر هرگز ورشکستگی، تجربه بد و یا بیماری سخت نداشته‌اید، خودتان را سرزنش نکنید! این گناه نیست که دیگری را درک نکنید، گاهی این یک موهبت است! خوشحال باشید و سعی کنید همانطور در طرف روشن بمانید و از دور فقط مشاهده گر و یاری بخش به ساکنانِ طرف تاریک باشید.

بعضی وقتها به کسی که مینالد و درد دل میکند می‌گویم درکت نمیکنم اما برایت متاسفم، میتوانم کمکت کنم یا صرفاً برای همراهی کنارت باشم (اما مراقبم تا خودم مثل او حالم بد نشود).